سیر تحولات روابط ایران و آمریکا پس از پیروزی انقلاباسلامی و بررسی دکترینهای سیاستخارجی رؤسای جمهور آمریکا علیه جمهوریاسلامیایران حاکی از رویارویی و تقابل بین دو کشور در هر دو سطح تعارضات ماهوی و اختلافات در اصول رفتاری دارد. دامنه این تعارضات با روی کار آمدن رؤسای دموکرات از کاهش نسبی برخوردار میگشت. به عنوان مثال با روی کار آمدن باراک اوباما و انعقاد برجام، به نظر میرسید، فصل نوینی در روابط دو کشور گشوده گردد.به همین دلیل، پس از اجرای تعهدات دو طرف بر اساس برجام، تحریمهای بینالمللی علیه برنامه هستهای ایران در تاریخ 26 دیماه 1394 در پی گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به تعهداتش لغو، برخی تعلیق و برخی اجرایش موقتاً متوقف شد. از این دوران که با پایان یافتن تحریمهای ضد ایرانی آغاز شده است،عموماً با عنوان پسابرجام یا پساتحریم یاد میشود.هرچند که در عمل چنین امری رخ نداد و با کارشکنی آمریکا و اروپاییها عملاً این ایران بود که به تعهدات خود کامل عمل نموده بود و بسیاری از تحریمهای هستهای به بهانههای دیگر از جمله:مسائل حقوق بشر، حمایت از تروریسم، توانایی موشکی دوباره وضع گردید.با روی کار آمدن دونالد جی.ترامپ به عنوان رئیس جمهور ایالاتمتحده در سال 2016،وی تا حد زیادی رویکردهای نومحافظهکاران را طراحی و اجرا نمود.وی با فاجعه قلمداد کردن برنامه جامع اقدام مشترک[1] یا برجام، ایالات متحده را بزرگترین بازندهی این قرارداد تلقی کرد و این مسئله را فرصتی برای جمهوریاسلامی ایران در نظر گرفت تا با سهولت بیشتری به اقدامات ماجراجویانه خود در منطقه و حمایت از شبه نظامیانی همچون حزبالله لبنان،حشدالشعبی عراق،انصارالله یمن و دیگر نیروهای شیعی منطقه مبادرت نماید.در نهایت دونالد ترامپ پس از 16 ماه کش و قوسهای فراوان در تاریخ 18 اردیبهشت 1397 بصورت رسمی اعلام نمود که آمریکا از برجام خارج شده است.
نتایج بدست آمده از این توافق را بصورت خلاصه میتوان در قالب موارد زیر ارائه نمود:
1-پذیرش رسمی ایران در باشگاه هستهای جهان،
2- پذیرش محدودیتهای شدید کمی و کیفی در فعالیتهای هستهای و انصراف از صد حق هستهای در زمان های دهساله، پانزدهساله و بعضاً همیشگی؛
3-پذیرفتن دسترسیها و بازرسیهای غیرمتعارف توسط سازمان بینالمللی انرژی هستهای؛
4- دریافت چند اجازه محدود و مشروط در حوزه غنیسازی؛
5-خاتمه،تعلیق و توقف برخی از تحریمها با امکان بازگشت فوری آنها؛
6- پذیرش موضوع تحقیق و توسعه(R&D)در بخش هستهای از سوی طرفهای مقابل؛
7-باقی ماندن همهی مسیرهای تحریمهای اتحادیه اروپا،آمریکا و شورای امنیت؛
8-اتحادیه اروپا برخی از تحریمها را لغو، برخی را تعلیق و برخی دیگر را هشت سال پس از اجرای برجام تعلیق میکند.
9- مطابق متن برجام در صورت عدم خروج آمریکا از برجام؛ آمریکا هیچکدام از تحریم های اقتصادی و مالی هستهای را لغو نمیکرد و فقط برخی تحریمهای اقتصادی و مالی ثانویهی هستهای را هر 120 روز توسط دستور رئیسجمهور توقف موقت اجرا (cease) مینمود؛ که برخی از همین تحریمهای اقتصادی و مالی ثانویه هسته ای مربوط به دستورهای اجرایی رئیس جمهور آمریکا نیز استثنا شده بود.مطابق متن برجام هیچکدام از تحریم های اولیه اقتصادی و مالی هستهای و تحریمهای ایالتی لغو، تعلیق و حتی توقف موقت اجرا نمیشد.
پس از خروج آمریکا از برجام و تبدیل شدن آن به یک توافق مرده و وقت کشیهای مختلف اروپاییها در چگونگی اجرای برجام پس از خروج آمریکا، با روی کار آمدن جو بایدن مذاکرات بازگشت به برجام و احیای این توافق آغاز شد و ۶ دور مذاکرات در وین انجام شده است. مذاکرات وین با این هدف آغاز شد که ایالاتمتحده به برجام برگردد و تمامی تعهدات سال ۲۰۱۵ را مورد پذیرش قرار دهد.درحالیکه هرگونه مذاکره تابعی از سیاست قدرت و شکل خاصی از موازنه قدرت خواهد بود.آمریکاییها اگرچه به این موضوع اشاره دارند که انگیزه برگشت به برجام را دارا هستند،اما در عین حال از سازوکارهای مفهومی برای تنظیم دستور کار جدیدی بهره میگیرند که اولا تعهدات آمریکا را کاهش دهد و ثانیا زمینه برای شکلگیری تعهدات و تکالیف بیشتر از سوی ایران را فراهم آورد.دستور کار مذاکرات هستهای وین ماهیت کاملا پیچیده و در همتنیدهای با سایر موضوعات راهبردی و امنیت ملی دارد.آمریکاییها درصدد هستند تا شکل جدیدی از دیپلماسی گامبهگام با ادبیات متنوع و تعهدات جدید را در دستور کار قرار دهند.مساله مربوط به پایان دادن به تحریمها مفهوم کلی در ادبیات آمریکایی محسوب میشود.آمریکا موضوع تحریمهای برجامی را در دوران دونالد ترامپ تکثیر کرده و آن را در حوزههای مختلف تحریم موشکی، منطقهای و حقوقبشر نهادینه کرده است. تکثیر تحریمهای اقتصادی و راهبردی ایران توسط آمریکا چالش بزرگ مذاکرات وین محسوب میشود.
در حال حاضر با توجه به روی کار آمدن دولت سیزدهم از اواسط مردادماه، مذاکرات وین متوقف شده و همه نگاهها به دولت حجت الاسلام ابراهیم رئیسی است و اینکه وی و تیم وزارت خارجه جدید چگونه میتوانند این توافق مرده را زنده و از حداقل منفعتهای آن، کشور بهرهمند گردد
1. Joint Comprehensive Plan of Action
فرهنگی سیاسی اجتماعی...
ما را در سایت فرهنگی سیاسی اجتماعی دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : 1saadat-hayat4 بازدید : 109 تاريخ : جمعه 23 ارديبهشت 1401 ساعت: 12:16